Η Σιβηρία, η παγωμένη «Γη του Σκότους», θεωρείται μια «κλασική» περιοχή Σαμανισμού όχι μόνο με την έννοια ότι απο κει προέρχεται η λέξη saman αλλά και επειδή εκεί συναντάμε –ακόμη και σήμερα- ένα πλήθος αυτοχθόνων φυλών που διατηρούν διάφορες αυθεντικές μορφές Σαμανισμού. Στις αχανείς εκτάσεις της παγωμένης Σιβηρίας επιβιώνουν πάνω από 100 αυτόχθονες φυλές, που ζουν απομονωμένες μέσα στην τούνδρα και στην τάιγκα.
Ο Σαμανισμός αποτελεί λοιπόν ένα κυρίως σιβηριανό, κεντρο-ασιατικο φαινόμενο. Μια από τις μεγαλύτερες αυτόχθονες φυλές της Σιβηρίας είναι οι Γιακούτ που πιστεύουν ότι ένα δέντρο με οκτώ κλαδιά υψώνεται από το «χρυσό αφαλό της Γης» και φτάνει μέχρι τον ουρανό. Είναι το γνωστό Δένδρο της Ζωής, κεντρικό στοιχείο σε κάθε μορφής Σαμανισμό.
Οι Σαμάνοι των Γιακούτ θεωρούν ότι έχουν για συμμάχους διάφορα ζώα και κυρίως τους αετούς και τις αρκούδες που –όπως πιστεύουν- προέρχονται από πνεύματα ανώτερων Σαμάνων. Ειδικότερα η αρκούδα θεωρείται ιερό ζώο και σύμβολο του Σαμάνου επειδή είναι από τα λίγα ζώα που θεραπεύει τις πληγές του.
Οι Γιακούτ της Σιβηρίας πιστεύουν ότι ο κάθε Σαμάνος φυλάει την ψυχή του-ή μία από τις ψυχές του-ενσαρκωμένη μέσα σε κάποιο ζώο, που το φυλάει κρυφό και μακριά από τον κόσμο. «Κανείς δεν μπορεί να βρει την εξωτερική ψυχή μου» καυχιούνται συχνά οι μάγοι τους. Μια φορά το χρόνο, όταν λιώσουν οι πάγοι και η Γη σκοτεινιάσει εμφανίζονται οι εξωτερικές ψυχές των μάγων με την μορφή ζώων. Περιπλανιούνται παντού, αλλά δεν γίνονται αντιληπτές παρά μονάχα από τους ίδιους τους μάγους. Οι δυνατές ψυχές ουρλιάζουν και κάνουν θόρυβο, ενώ οι αδύναμες περιδιαβαίνουν σιωπηλές. Συχνά πολεμούν μεταξύ τους και αν μια από αυτές νικηθεί τότε ο μάγος αρρωσταίνει ή πεθαίνει. Οι ψυχές των πιο αδύναμων μάγων ενσαρκώνονται με τη μορφή σκύλων, ενώ των πιο δυνατών με τη μορφή αλόγων, ελαφιών και αρκούδων.
Ο Σαμάνος της Σιβηρίας θεωρεί μεγάλη πρόκληση την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού στον Κάτω Κόσμο. Η ψυχή του ταξιδεύει στον Κόσμο των Νεκρών πιασμένη από το λαιμό ενός γιγαντιαίου ερπετού. Για να γίνει όμως αυτό διασχίζει θεοσκότεινα δάση και ανεβαίνει άφοβα στα ψηλότερα βουνά. Τελικά ο Σαμάνος βρίσκει μια τρύπα στη Γη και αρχίζει το ταξίδι του προς το Βασίλειο του Κάτω Κόσμου. Εκεί στη Γη των Νεκρών τα πνεύματα των ασθενειών αρχίζουν να τον ζώνουν απειλητικά, αλλά εκείνος βρίσκει τον τρόπο να τα αποφύγει.
Στη συνέχεια ο Σαμάνος αντιμετωπίζει τον Άρχοντα του Κάτω Κόσμου, που ουρλιάζει και μουγκρίζει σαν μανιασμένος ταύρος. Με τεχνάσματα και δώρα απαλλάσσεται από τη φοβερή του παρουσία. Τελικά ο Σαμάνος επιστρέφει από τον Κάτω Κόσμο πάνω στα φτερά μιας τεράστιας αρσενικής χήνας. Μετά από όλη αυτή την δοκιμασία, ο Σαμάνος είναι πλέον σε θέση να σώσει τις ψυχές των άλλων θνητών.
Οι αρκούδες θεωρούνται πολύ σημαντικά ζώα στους σαμανιστικούς λαούς της Σιβηρίας. Οι Γκιλιάκς, λαός της φυλής των Τουνγκούζων της ανατολικής Σιβηρίας έχουν κάθε χρόνο τον Ιανουάριο τη γιορτή της αρκούδας: «Η αρκούδα είναι το αντικείμενο της πιο λεπτής φροντίδας ενός ολόκληρου χωριού και παίζει τον κυριότερο ρόλο στις θρησκευτικές τελετές»( Τζ. Φρέιζερ). Σκοτώνουν μια γριά θηλυκιά αρκούδα και ανατρέφουν το βρέφος της, χωρίς να το θηλάσουν.
Όταν μεγαλώσει την περιφέρουν στο χωριό και στα σπίτια, γιατί πιστεύουν ότι η αρκούδα χαρίζει ευλογία. Αφού την περάσουν από κάθε σπίτι, τη δένουν σε έναν πάσσαλο και τη σκοτώνουν με βέλη. Κόβουν το κεφάλι της, το στολίζουν και το τοποθετούν στο γιορτινό τραπέζι. Αφού ζητήσουν συγγνώμη από το πνεύμα της ψήνουν το κρέας της και το τρώνε. Τέλος χορεύουν όλοι μαζί, μιμούμενοι τις κινήσεις της αρκούδας.
Γιατί όμως όλη αυτή η επιμονή των σιβηριανών λαών στις αρκούδες; Η αρκούδα-παρά τη σπανιότητά της στη σημερινή εποχή-συνεχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή των κατοίκων της ανατολικής Σιβηρίας. Το τεράστιο μέγεθός της, η αγριότητά της και η ακατανίκητη πείνα καθιστούν την αρκούδα το πιο τρομερό ζώο της Σιβηρίας. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που οι Γκιλιάκς-αλλά και οι άλλοι λαοί της Σιβηρίας- αντιμετωπίζουν αυτό το ζώο με δέος και το περιβάλλουν με ένα φωτοστέφανο δεισιδαιμονιών. Για παράδειγμα πιστεύουν ότι αν κάποιος σκοτωθεί παλεύοντας με μια αρκούδα η ψυχή του μεταναστεύει στο σώμα της.
Δε θυσιάζουν μόνον οι Σιβηριανοί την αρκούδα. Οι Αινό-ένας αυτόχθονας λαός που κατοικεί στο νησί Γιέζο της Ιαπωνίας, στις Κουρίλες και στη νότιο Σαχαλίνη-λατρεύουν ως θεό την Kamui, όπως ονομάζουν την αρκούδα. Παρόλα αυτά τη σκοτώνουν και την τρώνε ενώ ντύνονται με το τομάρι της. Όταν οι κυνηγοί της φυλής σκοτώσουν μια αρκούδα κάθονται και την θαυμάζουν, την προσκυνούν και της προσφέρουν δώρα. Καθώς την τεμαχίζουν κάνουν τελετές για να εξευμενίσουν το πνεύμα της. Πολλοί μάλιστα από αυτούς περηφανεύονται ότι κατάγονται από την αρκούδα, ότι είναι Απόγονοι της Αρκούδας. (Kimun Kamui sanikiri).
Εκτός από την αρκούδα οι Αινό λατρεύουν και το κεχρί, που το θεωρούν «θεότητα των δημητριακών». Το χρησιμοποιούν για την Παρασκευή γλυκισμάτων και το τρώνε με σεβασμό και προσευχές επειδή αυτό το είδος τροφής είναι αφιερωμένο στην ευημερία τους.
Οι Σαμάνοι της Σιβηρίας χρησιμοποιούν σχεδόν πάντα το «μαγικό» τους τύμπανο, φτιαγμένο συνήθως από δέρμα καμήλας ή αλόγου, ως μέσο μεταφοράς.: ο θλιβερός ρυθμός του τους μεταφέρει σε άλλους κόσμους, τους βοηθά στην αυτοσυγκέντρωση, στην επίτευξη έκστασης, στο ταξίδι της ψυχής. Γι αυτό και οι Σαμάνοι των Γιακούτ τραγουδούν Το Τύμπανο Είναι το Άλογό μου. Το τύμπανο είναι το αγαπημένο τους αντικείμενο και πάνω του ζωγραφίζουν το μυστικό χάρτη των κόσμων στους οποίους ταξιδεύουν.
Οι λαοί της Σιβηρίας τιμούν τον Μεγάλο Θεό,που τον ταυτίζουν με τον ουρανό. Οι Σαμογέτες τον ονομάζουν Νουμ, οι Τουνγκούσιοι Μπούγκα και οι Μογγόλοι Τενγκρί. Οι Μπουριάτ μιλούν για 55 καλούς θεούς και 44 κακούς που μάχονται αδιάκοπα.
Τέλος πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο Σαμανισμός της Σιβηρίας θεωρείται ως ο πλέον αυθεντικός κυρίως λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης της περιοχής και εξαιτίας του ότι έμεινε μακριά από τις επιρροές του «υλιστικού» κόσμου της Δύσης τα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης. Η Σιβηρία παραμένει έτσι ένας τεράστιος χώρος μελέτης για φιλόδοξους ανθρωπολόγους.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Μαγεία. Η Απόκρυφη παράδοση του κόσμου, συλλογικό, εκδόσεις Αρχέτυπο/Μεταεκδοτική ΑΕ, Φεβρουάριος 2004»
via
