Μπορεί σήμερα το τηλεοπτικό και κινηματογραφικό κοινό να ενθουσιάζεται
με ιστορίες για λυκάνθρωπους, βρικόλακες και μάγους, αλλά αιώνες πριν,
οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι είχαν τις δικές τους τρομακτικές
ιστορίες για τέρατα, φαντάσματα και τη μετά θάνατον ζωή, λέει η
καθηγήτρια Debbie Felton από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης.
Η Felton μελετά τη μυθολογία του υπερφυσικού και είναι η συγγραφέας του
βιβλίου, Στοιχειωμένη Ελλάδα και Ρώμη: Ιστορίες φαντασμάτων από την
κλασική αρχαιότητα, το οποίο αποτελείται από ιστορίες με φαντάσματα και
στοιχειωμένα σπίτια από τους αρχαίους χρόνους. Πολλές από τις ιστορίες
αυτές είναι παρόμοιες με τις σύγχρονες ιστορίες του υπερφυσικού.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι οι ιστορίες με φαντάσματα και λυκάνθρωπους που έχουμε σήμερα είχαν ειπωθεί πριν από 2.000 χρόνια», λέει η Felton.
«Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι απολαμβάνουν τις ιστορίες τρόμου και τους αρέσει να τρομάζουν από αυτές. Υπάρχει σίγουρα μια αίσθηση κάθαρσης σε αυτόν που τις ακούει. Κι ενώ καταλαμβάνεται από φόβο και δέος, ξέρει πως καμία στιγμή δεν διατρέχει πραγματικό κίνδυνο.
»Κυρίως, όμως, οι ιστορίες με φαντάσματα αντανακλούν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις σχετικά με τη σημασία της σωστής ταφής και την επιβίωση του πνεύματος μετά το θάνατο. Οι νεκροί έχουν ανάγκη να αναπαυθούν εν ειρήνη, ενώ οι ζωντανοί έχουν ανάγκη να πιστεύουν στη μετά θάνατον ζωή. Ποιος θέλει να πιστέψει ότι μετά το θάνατο ακολουθεί αιώνια ανυπαρξία;
»Επιπλέον, το χιούμορ που υπάρχει σε πολλές ιστορίες φαντασμάτων είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να αντιμετωπίσει κανείς την αδυσώπητη πραγματικότητα του θανάτου» λέει η Felton.
«Για παράδειγμα, ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο Νεότερος αναφέρει μια
πολύ ωραία ιστορία για ένα στοιχειωμένο σπίτι στην Αθήνα», λέει η
καθηγήτρια. «Είναι μια αρχέτυπη ιστορία στοιχειωμένου σπιτιού: το
τρομακτικό φάντασμα ενός γέρου φοβίζει και διώχνει τους πάντες από το
σπίτι. Έτσι, το σπίτι μένει εγκαταλειμμένο και σιγά-σιγά γίνεται
ερείπιο.
»Μια μέρα, εμφανίζεται ένας θαρραλέος άνδρας που τολμά να περάσει τη νύχτα στο στοιχειωμένο σπίτι. Δεν φοβάται το φάντασμα και τελικά συνειδητοποιεί ότι το μόνο που αποζητά η βασανισμένη ψυχή του ηλικιωμένου άνδρα είναι να επικοινωνήσει.
»Ακολουθεί το φάντασμα μέχρι ένα σημείο όπου αυτό εξαφανίζεται. Αρχίζει να σκάβει στο σημείο αυτό και βρίσκει οστά. Αφού τα θάψει ξανά με τις σωστές τελετουργίες, το φάντασμα δεν εμφανίζεται ποτέ ξανά».
Μια ακόμη τρομακτική ιστορία από την αρχαιότητα που αναφέρει η καθηγήτρια δεν αφορά αυτή τη φορά φάντασμα, αλλά λυκάνθρωπο. Η ιστορία αναφέρεται από τον Ρωμαίο συγγραφέα Πετρώνιο στο έργο του Σατυρικόν και έχει ως εξής:
Ένας άνδρας φεύγει από τη Ρώμη για να επισκεφθεί την ερωμένη του σε μια βίλα στην εξοχή και ένας στρατιώτης προσφέρεται να τον συνοδεύσει.
Σταματούν να ξεκουραστούν στο νεκροταφείο έξω από την πόλη και ο
στρατιώτης κάνει κάτι που τρομοκρατεί τον συνταξιδιώτη του: βγάζει τα
ρούχα του και μετατρέπεται σε λύκο!
Ο άνδρας τρέχει όσο πιο γρήγορα μπορεί για τη βίλα και διαπιστώνει εκεί ότι ένας λύκος έχει ρημάξει τα κοπάδια, αλλά ένας από τους υπηρέτες κατάφερε να τον τραυματίσει.
Τότε επιστρέφει στη Ρώμη, όπου βρίσκει τον στρατιώτη τραυματισμένο με έναν γιατρό να του φροντίζει το τραύμα. Ο άνδρας αντιλαμβάνεται ότι ο στρατιώτης είναι ένα από αυτά τα πλάσματα που αλλάζουν μορφή (shapeshifter).
Όπως και με την ιστορία του Πλίνιου, έτσι και αυτή είναι μία από τις πρότυπες ιστορίες με λυκάνθρωπους και περιέχει πολλά από τα στοιχεία που αναφέρονται σε μεταγενέστερες παρόμοιες ιστορίες, όπως για παράδειγμα την παρουσία Πανσελήνου.
Η πιο πρόσφατη εργασία της Felton είναι για τα τέρατα στην ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία και σκέψη. Αυτή τη στιγμή εργάζεται πάνω σε ένα βιβλίο για κατά συρροή δολοφόνους του αρχαίου κόσμου.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι οι ιστορίες με φαντάσματα και λυκάνθρωπους που έχουμε σήμερα είχαν ειπωθεί πριν από 2.000 χρόνια», λέει η Felton.
«Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι απολαμβάνουν τις ιστορίες τρόμου και τους αρέσει να τρομάζουν από αυτές. Υπάρχει σίγουρα μια αίσθηση κάθαρσης σε αυτόν που τις ακούει. Κι ενώ καταλαμβάνεται από φόβο και δέος, ξέρει πως καμία στιγμή δεν διατρέχει πραγματικό κίνδυνο.
»Κυρίως, όμως, οι ιστορίες με φαντάσματα αντανακλούν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις σχετικά με τη σημασία της σωστής ταφής και την επιβίωση του πνεύματος μετά το θάνατο. Οι νεκροί έχουν ανάγκη να αναπαυθούν εν ειρήνη, ενώ οι ζωντανοί έχουν ανάγκη να πιστεύουν στη μετά θάνατον ζωή. Ποιος θέλει να πιστέψει ότι μετά το θάνατο ακολουθεί αιώνια ανυπαρξία;
»Επιπλέον, το χιούμορ που υπάρχει σε πολλές ιστορίες φαντασμάτων είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να αντιμετωπίσει κανείς την αδυσώπητη πραγματικότητα του θανάτου» λέει η Felton.
 |
Ορέστης στους Δελφούς πλαισιώνεται από την Αθηνά και τον Πυλάδη μαζί με τις Ερινύες
και τις ιέρειες του μαντείου, ίσως συμπεριλαμβανομένης και της Πυθίας πίσω από το τρίποδο, όπως απεικονίζονται πάνω σε ερυθρόμορφο κρατήρα, 330 π.Χ. Πηγή: Wikimedia Commons.
|
»Μια μέρα, εμφανίζεται ένας θαρραλέος άνδρας που τολμά να περάσει τη νύχτα στο στοιχειωμένο σπίτι. Δεν φοβάται το φάντασμα και τελικά συνειδητοποιεί ότι το μόνο που αποζητά η βασανισμένη ψυχή του ηλικιωμένου άνδρα είναι να επικοινωνήσει.
»Ακολουθεί το φάντασμα μέχρι ένα σημείο όπου αυτό εξαφανίζεται. Αρχίζει να σκάβει στο σημείο αυτό και βρίσκει οστά. Αφού τα θάψει ξανά με τις σωστές τελετουργίες, το φάντασμα δεν εμφανίζεται ποτέ ξανά».
Μια ακόμη τρομακτική ιστορία από την αρχαιότητα που αναφέρει η καθηγήτρια δεν αφορά αυτή τη φορά φάντασμα, αλλά λυκάνθρωπο. Η ιστορία αναφέρεται από τον Ρωμαίο συγγραφέα Πετρώνιο στο έργο του Σατυρικόν και έχει ως εξής:
Ένας άνδρας φεύγει από τη Ρώμη για να επισκεφθεί την ερωμένη του σε μια βίλα στην εξοχή και ένας στρατιώτης προσφέρεται να τον συνοδεύσει.
 |
| Δόλων φοράει λυκοτόμαρο, αττικό ερυθρόμορφο αγγείο, 460 π.Χ. Πηγή: Wikimedia Commons. |
Ο άνδρας τρέχει όσο πιο γρήγορα μπορεί για τη βίλα και διαπιστώνει εκεί ότι ένας λύκος έχει ρημάξει τα κοπάδια, αλλά ένας από τους υπηρέτες κατάφερε να τον τραυματίσει.
Τότε επιστρέφει στη Ρώμη, όπου βρίσκει τον στρατιώτη τραυματισμένο με έναν γιατρό να του φροντίζει το τραύμα. Ο άνδρας αντιλαμβάνεται ότι ο στρατιώτης είναι ένα από αυτά τα πλάσματα που αλλάζουν μορφή (shapeshifter).
Όπως και με την ιστορία του Πλίνιου, έτσι και αυτή είναι μία από τις πρότυπες ιστορίες με λυκάνθρωπους και περιέχει πολλά από τα στοιχεία που αναφέρονται σε μεταγενέστερες παρόμοιες ιστορίες, όπως για παράδειγμα την παρουσία Πανσελήνου.
Η πιο πρόσφατη εργασία της Felton είναι για τα τέρατα στην ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία και σκέψη. Αυτή τη στιγμή εργάζεται πάνω σε ένα βιβλίο για κατά συρροή δολοφόνους του αρχαίου κόσμου.
