Διάλεξη του Έλληνα καθηγητή στο Πρίνστον Α.. Χανιώτη «Πρωτόγονα» όσο o άνθρωπος, αρχαία όσο η γραφή, ανταγωνιστικά... με έμφυλες διακρίσεις και σεξουαλικά υπονοούμενα - σχεδόν «πορνό», τα γκράφιτι δεν αποτελούν φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου. Αντίθετα, έχουν ιστορία 3.000 χρόνων, όσο και η γραφή.
Το αρχαιότερο δείγμα γκράφιτι με εκτενές κείμενο σε ελληνική γραφή είναι
των τελών του 8ου π.Χ αιώνα, βρέθηκε σε τάφο των Πυθικουσών, στον κόλπο
της Νεάπολης στη νότιο Ιταλία και είναι γνωστό ως το κείμενο στο
«αγγείο του Νέστορα». Στο πήλινο αγγείο (εισηγμένο από εργαστήρια της
Ρόδου στη Νότιο Ιταλία) υπάρχει χαραγμένο δίστιχο επίγραμμα, σύμφωνα με
το οποίο (σε ελεύθερη μετάφραση) «Κάποτε ο Νέστορας είχε ενα τέτοιο
αγγείο / αλλά όποιος πιεί απ' αυτό θα τον κυριεύσει η θεά Αφροδίτη και
τα πάθη της». Ο Νέστορας (ο νεκρός στον τάφο του οποίου βρέθηκε ως
ανάθυμα το συγκεκριμένο αγγείο) ήταν μόλις 15 ετών και φέρεται να
μετείχε στα άκρως ερωτικά συμπόσια της εποχής, ύμνους στην Αφροδίτη και
το Διόνυσο.
«Αποτυπώσεις αρχαίων φωνών και αισθημάτων στην πέτρα» χαρακτηρίζει ο Ελληνας καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών του Πρίνστον Αγγελος Χανιώτης τα αρχαία γκράφιτι, τα οποία, στην πλειονότητά τους είναι προϊόντα της στιγμής, δημιουργήματα κυρίως της νύχτας, χαραγμένα από ανθρώπους σε διέγερση, σε κατάσταση μέθης, ευθυμίας, γεγονός που καθιστά την ερμηνεία τους δύσκολη και την αξία τους, ως ιστορικών πηγών, τεράστια. Όσον αφορά το περιεχόμενό τους; Χαρακτηρίζεται από έμφυλες διακρίσεις, σεξουαλικά νοούμενα, ανταγωνισμό, προσβολή, διακήρυξη των σεξουαλικών προτιμήσεων του γραφέα, επιβολή και επίδειξη....
Περισσότερα από 4.000 χαράγματα - γκράφιτι εντόπισε, συγκέντρωσε και μελέτησε ο Έλληνας καθηγητής μετέχοντας στην ανασκαφή του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στην αρχαία Αφροδισιάδα (μια μικρή πόλη νότια της Σμύρνης, στις ακτές της Μικράς Ασίας, η οποία πήρε το όνομά της από τη θεά Αφροδίτη και στην περίοδο της ύστερης αρχαιότητας μετονομάστηκε σε Σεβαστούπολη). Στην Αφροδισιάδα, πόλη γνωστή από την αρχαιότητα για τα μάρμαρα και τη σχολή γλυπτικής της, ο Έλληνας καθηγητής εντόπισε χιλιάδες γκράφιτι χαραγμένα ή σμιλευμένα στο μάρμαρο και ποικίλα στο περιεχόμενο (από σχέδια επιτραπέζιων παιγνιδιών, προσευχές, θρησκευτικά σύμβολα, ονόματα αλλά και αισχρολογίες και πρόστυχες εικόνες ως διάθεση εξευτελισμού του αντιπάλου σε περιπτώσεις αθλητικών ή άλλων αγώνων).
«Τα γκράφιτι πολύ συχνά σχετίζονται με την αντιπαλότητα και τον ανταγωνισμό» εξηγεί ο μελετητής τους. Ανάμεσα στα γκράφιτι που έχουν βρεθεί στην αγορά της Αθήνας λ.χ., κείμενα με αισχρολογίες είναι αρκετά συχνά. Υπάρχει π.χ. κείμενο γκράφιτι που λέει: «Ο Τίττας ο Ολυμπιονίκης είναι αδελφάρα» (pathicus, δηλαδή «παθητικός» που «έφυγε» στα λατινικά από το ελληνικό «πάσχω» και επέστρεψε ως αντιδάνειο ως ... «παθητικός»), ή 'Ο Συνδρόμαχος ειναι... λακκόπρωκτος' ή το κείμενο που βρέθηκε χαραγμένο σε μολύβδινο βόλι σφενδόνας και προτρέπει στον χρήστη του .. «Κύε» (από το αρχαίο κύω, δηλαδή μένω έγκυος - τόσο δηλαδή να εισχωρήσει στο στόχο του το αρχαίο βόλι ώστε αυτός (ο στόχος) τόσο να ... ηττηθεί που να μείνει έγκυος ).
«Αποτυπώσεις αρχαίων φωνών και αισθημάτων στην πέτρα» χαρακτηρίζει ο Ελληνας καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών του Πρίνστον Αγγελος Χανιώτης τα αρχαία γκράφιτι, τα οποία, στην πλειονότητά τους είναι προϊόντα της στιγμής, δημιουργήματα κυρίως της νύχτας, χαραγμένα από ανθρώπους σε διέγερση, σε κατάσταση μέθης, ευθυμίας, γεγονός που καθιστά την ερμηνεία τους δύσκολη και την αξία τους, ως ιστορικών πηγών, τεράστια. Όσον αφορά το περιεχόμενό τους; Χαρακτηρίζεται από έμφυλες διακρίσεις, σεξουαλικά νοούμενα, ανταγωνισμό, προσβολή, διακήρυξη των σεξουαλικών προτιμήσεων του γραφέα, επιβολή και επίδειξη....
Περισσότερα από 4.000 χαράγματα - γκράφιτι εντόπισε, συγκέντρωσε και μελέτησε ο Έλληνας καθηγητής μετέχοντας στην ανασκαφή του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στην αρχαία Αφροδισιάδα (μια μικρή πόλη νότια της Σμύρνης, στις ακτές της Μικράς Ασίας, η οποία πήρε το όνομά της από τη θεά Αφροδίτη και στην περίοδο της ύστερης αρχαιότητας μετονομάστηκε σε Σεβαστούπολη). Στην Αφροδισιάδα, πόλη γνωστή από την αρχαιότητα για τα μάρμαρα και τη σχολή γλυπτικής της, ο Έλληνας καθηγητής εντόπισε χιλιάδες γκράφιτι χαραγμένα ή σμιλευμένα στο μάρμαρο και ποικίλα στο περιεχόμενο (από σχέδια επιτραπέζιων παιγνιδιών, προσευχές, θρησκευτικά σύμβολα, ονόματα αλλά και αισχρολογίες και πρόστυχες εικόνες ως διάθεση εξευτελισμού του αντιπάλου σε περιπτώσεις αθλητικών ή άλλων αγώνων).
«Τα γκράφιτι πολύ συχνά σχετίζονται με την αντιπαλότητα και τον ανταγωνισμό» εξηγεί ο μελετητής τους. Ανάμεσα στα γκράφιτι που έχουν βρεθεί στην αγορά της Αθήνας λ.χ., κείμενα με αισχρολογίες είναι αρκετά συχνά. Υπάρχει π.χ. κείμενο γκράφιτι που λέει: «Ο Τίττας ο Ολυμπιονίκης είναι αδελφάρα» (pathicus, δηλαδή «παθητικός» που «έφυγε» στα λατινικά από το ελληνικό «πάσχω» και επέστρεψε ως αντιδάνειο ως ... «παθητικός»), ή 'Ο Συνδρόμαχος ειναι... λακκόπρωκτος' ή το κείμενο που βρέθηκε χαραγμένο σε μολύβδινο βόλι σφενδόνας και προτρέπει στον χρήστη του .. «Κύε» (από το αρχαίο κύω, δηλαδή μένω έγκυος - τόσο δηλαδή να εισχωρήσει στο στόχο του το αρχαίο βόλι ώστε αυτός (ο στόχος) τόσο να ... ηττηθεί που να μείνει έγκυος ).
«Πρόθεση των συντακτών των αρχαίων αυτών 'πορνό' γκράφιτι ήταν να
ταπεινώσουν και να θίξουν τους αντιπάλους τους. Είχαν, δηλαδή, σχέση με
τον ανταγωνισμό και την εχθρότητα που αυτός δημιουργεί κι οχι με αυτή
καθαυτή τη σεξουαλικότητα. Δεν ήταν ασυνήθιστο στο νικημένο σε έναν
ανταγωνισμό ή μια μάχη να αποδίδεται ο παθητικός ρόλος στη σεξουαλική
πράξη. Τα κείμενα αυτά υπαινίσσονται επιτυχία και επικράτηση»
υπογραμμίζει ο κ. Χανιώτης κάνοντας σαφείς αναφορές και συσχετίσεις με
αντίστοιχα κείμενα συγχρόνων γκράφιτι ή ακόμα και κραυγών -επιφωνημάτων
και επευφημιών, μεταξύ των ομάδων του ιπποδρόμου ή των σημερινών
γηπέδων.
Τα αρχαία γκράφιτι είναι εικόνες και κείμενα μη επισήμου χαρακτήρα, χαραγμένα σε αντικείμενα των οποίων η κύρια λειτουργία δεν ήταν να είναι φορείς τέτοιων εικόνων και κειμένων. Τα περισσότερα γκράφιτι ήταν γραμμένα με κάρβουνο και γι' αυτό το λόγο έχουν σωθεί μόνο κάτω από εξαιρετικές συνθήκες π.χ.
στην Πομπηία (όπου το χάραγμα και η γραφή έχει διασωθεί χάρη στους τόνους λάβας και σκόνης που τα κάλυψε και τα προστάτεψε). Ο Μορτιάλις σε μια αναφορά του στα γκράφιτι εκφράζει την περιφρόνησή του γι' αυτά δηλώνοντας πως: «Αν θέλεις να σε διαβάσουν, τότε ψάξε για κανέναν μεθυσμένο ποιητή των σκοτεινών στοών που γράφει με κάρβουνο ή κιμωλία τους στίχους του για να τους διαβάσουν όσοι κάνουν εκεί την ανάγκη τους» σημειώνει στην εισήγηση - μελέτη του ο καθηγητής Αγγελος Χανιώτης υπογραμμίζοντας πως «με λίγες εξαιρέσεις, οι σύγχρονοι ιστορικοί της αρχαιότητας φαίνεται πως ακολούθησαν τη συμβουλή του Πλουτάρχου, σύμφωνα με τον οποίο τίποτε χρήσιμο ή ευχάριστο δεν είναι γραμμένο στους τοίχους» - αν και σύμφωνα με τον αρχαιολόγο μελετητή ? μια από τις αιτίες για την παραμέληση των γκράφιτι είναι και το ότι η ερμηνεία τους είναι εξαιρετικά δύσκολη.
Τα καλά διατηρημένα και ήδη μελετημένα γκράφιτι της Πομπηίας θα μπορούσαν να χωρισθούν σε δύο κατηγορίες. Τα διαφημιστικά των πορνείων της περιοχής (κάτι αντίστοιχο με τις σημειώσεις στους τοίχους και τις πόρτες από τις .. τουαλέτες της σύγχρονης εθνικής οδού που αφορούν τις προσφερόμενες ερωτικές υπηρεσίες) ή ... προεκλογικά σλόγκαν του τύπου «Ψήφισε τον τάδε ή τον δείνα» (επίσης σε πλήρη αντιστοιχία με τη σύγχρονη εποχή).
Η μόνη προσπάθεια καταγραφής και μελέτης αρχαίων γκράφιτι σε ελληνική πόλη είναι αυτή που έγινε απο την ανασκαφική ομάδα του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και τον καθηγητή αρχαίας ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών του Πρίνστον (σήμερα) Αγγελο Χανιώτη.
Η ομιλία του, με θέμα ?Τα γκράφιτι στην αρχαία πόλη- Εικόνες και φωνές της καθημερινότητας?, θα γίνει απόψε, στη Θεσσαλονίκη, όπου ο καθηγητής Αγγελος Χανιώτης είναι προσκεκλημένος του «Dukakis Center for Public and Humanitarian Service του Αμερικάνικου Κολέγιου Ανατόλια».
Τα αρχαία γκράφιτι είναι εικόνες και κείμενα μη επισήμου χαρακτήρα, χαραγμένα σε αντικείμενα των οποίων η κύρια λειτουργία δεν ήταν να είναι φορείς τέτοιων εικόνων και κειμένων. Τα περισσότερα γκράφιτι ήταν γραμμένα με κάρβουνο και γι' αυτό το λόγο έχουν σωθεί μόνο κάτω από εξαιρετικές συνθήκες π.χ.
στην Πομπηία (όπου το χάραγμα και η γραφή έχει διασωθεί χάρη στους τόνους λάβας και σκόνης που τα κάλυψε και τα προστάτεψε). Ο Μορτιάλις σε μια αναφορά του στα γκράφιτι εκφράζει την περιφρόνησή του γι' αυτά δηλώνοντας πως: «Αν θέλεις να σε διαβάσουν, τότε ψάξε για κανέναν μεθυσμένο ποιητή των σκοτεινών στοών που γράφει με κάρβουνο ή κιμωλία τους στίχους του για να τους διαβάσουν όσοι κάνουν εκεί την ανάγκη τους» σημειώνει στην εισήγηση - μελέτη του ο καθηγητής Αγγελος Χανιώτης υπογραμμίζοντας πως «με λίγες εξαιρέσεις, οι σύγχρονοι ιστορικοί της αρχαιότητας φαίνεται πως ακολούθησαν τη συμβουλή του Πλουτάρχου, σύμφωνα με τον οποίο τίποτε χρήσιμο ή ευχάριστο δεν είναι γραμμένο στους τοίχους» - αν και σύμφωνα με τον αρχαιολόγο μελετητή ? μια από τις αιτίες για την παραμέληση των γκράφιτι είναι και το ότι η ερμηνεία τους είναι εξαιρετικά δύσκολη.
Τα καλά διατηρημένα και ήδη μελετημένα γκράφιτι της Πομπηίας θα μπορούσαν να χωρισθούν σε δύο κατηγορίες. Τα διαφημιστικά των πορνείων της περιοχής (κάτι αντίστοιχο με τις σημειώσεις στους τοίχους και τις πόρτες από τις .. τουαλέτες της σύγχρονης εθνικής οδού που αφορούν τις προσφερόμενες ερωτικές υπηρεσίες) ή ... προεκλογικά σλόγκαν του τύπου «Ψήφισε τον τάδε ή τον δείνα» (επίσης σε πλήρη αντιστοιχία με τη σύγχρονη εποχή).
Η μόνη προσπάθεια καταγραφής και μελέτης αρχαίων γκράφιτι σε ελληνική πόλη είναι αυτή που έγινε απο την ανασκαφική ομάδα του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και τον καθηγητή αρχαίας ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών του Πρίνστον (σήμερα) Αγγελο Χανιώτη.
Η ομιλία του, με θέμα ?Τα γκράφιτι στην αρχαία πόλη- Εικόνες και φωνές της καθημερινότητας?, θα γίνει απόψε, στη Θεσσαλονίκη, όπου ο καθηγητής Αγγελος Χανιώτης είναι προσκεκλημένος του «Dukakis Center for Public and Humanitarian Service του Αμερικάνικου Κολέγιου Ανατόλια».
πηγή:
